Ο Δήμος Χαλανδρίου ανέδειξε μέσα από το πρόγραμμα «Κρυμμένες Πολιτιστικές Ταυτότητες που Αναδύονται μέσω Υδάτινων Δικτύων»/Cultural Hidrant ένα νέο όραμα για την πόλη του και έδωσε ένα διαφορετικό παράδειγμα ανάπτυξης για τη μητροπολιτική περιφέρεια, που επενδύει στην οικολογία, την πολιτιστική κληρονομιά και τη συμμετοχή των πολιτών. Σημείο εκκίνησης, το Αδριάνειο Υδραγωγείο, ένας λησμονημένος ενεργός υδάτινος πόρος και ένα ανθεκτικό μνημείο της υδάτινης ιστορίας της αρχαίας και νεότερης Αθήνας.
Το Τοπικό Αρχείο Χαλανδρίου είναι παιδί του προγράμματος. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία ενός σύγχρονου ψηφιακού αρχείου που θεματικός ορίζοντας του θα είναι το Χαλάνδρι και φορέας διαχείρισης του μια τοπική κοινότητα, η οποία θα το παραλάβει για να το εξελίξει σύμφωνα με τις ανάγκες και τα οράματά της.
Την ευθύνη για το σχεδιασμό και τη συγκρότηση του αρχείου είχε το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA). Το όραμα μας για το Τοπικό Αρχείο είναι να το αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία, να πλουτίσει τις συλλογές του και να το πλαισιώσει με πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δράσεις που θα πραγματεύονται στοχαστικά το παρελθόν. Στόχος, η γνώση του παρελθόντος να συναντήσει ανάγκες και προσδοκίες του παρόντος για βελτίωση της αστικής πραγματικότητας μέσα από πολιτικές που προωθούν την περιβαλλοντική αειφορία, την πολιτιστική δημιουργία, την κοινωνική συμπερίληψη, τον δημοκρατικό διάλογο και την αλληλεγγύη.
Η προκληση
Το Τοπικό Αρχείο ως περιεχόμενο και θεσμός κτίστηκε από το μηδέν. Οδηγός για τη διαμόρφωση της ταυτότητας του ήταν ο προβληματισμός πάνω σε μια σειρά από ερωτήματα. Πώς μπορεί ένα αρχείο να είναι «τοπικό», να συγκεντρώνει, δηλαδή, κάθε είδους μαρτυρίες για το παρελθόν του τόπου αλλά και να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, να αξιοποιεί δικές της πρωτοβουλίες, να περιλαμβάνει τις δικές της «φωνές», να υποστηρίζει την εκπαιδευτική της κοινότητα, να προσφέρει επιστημονική εγκυρότητα αλλά και να είναι εύχρηστο και προσιτό στο ευρύ κοινό, να μπορεί να ανανεώνεται, να είναι συμμετοχικό και ταυτόχρονα βιώσιμο.
Ψηφιακο περιβαλλον
Δημιουργήθηκε ένα ανοιχτό και δυναμικό ψηφιακό αρχείο, που μπορεί να εμπλουτίζεται με νέο υλικό και να οργανώνεται σε επιμέρους ειδολογικές ή θεματικές αρχειακές συλλογές, διευκολύνοντας την παραγωγή νοήματος. Στην εύχρηστη βάση του συστήματος ΟΜΕΚΑ συγκεντρώνονται και ταξινομούνται αντίγραφα τεκμηρίων κάθε είδους (κείμενα, εικόνες, οπτικοακουστικά κ.ά.), πρωτότυπα ψηφιακά έργα και δευτερογενή βιβλιογραφία που συνδέονται με θέματα τοπικού ενδιαφέροντος.
Πολλοι χρονοι, πολλες οπτικες
Το αρχειακό υλικό μπορεί να αναφέρεται στο παρελθόν (ιστορία) αλλά και το παρόν (πολιτιστική κληρονομιά), και να μεταφέρει την οπτική της επιστημονικής κοινότητας, της τοπικής κοινωνίας και της κοινωνίας των πολιτών. Στόχος, να μπορεί ο ενδιαφερόμενος να βρει και να συσχετίσει παραδοσιακά τεκμήρια (επίσημα έγγραφα, άρθρα εφημερίδων, φωτογραφίες, χάρτες, κ.ά.) με προφορικές μαρτυρίες κατοίκων, συνεντεύξεις και κείμενα ερευνητών, πολιτιστικό υλικό τοπικών ομάδων.
Ιστορια και «ιστοριες»
Το Τοπικό Αρχείο προσφέρει τεκμηριωμένη πληροφορία με εύληπτο και θελκτικό για το ευρύ κοινό τρόπο. Η διαδικτυακή Πλατφόρμα που το φιλοξενεί περιλαμβάνει και ψηφιακές πολυμεσικές αφηγήσεις («ιστορίες») που «γράφει» η τοπική κοινωνία ανοίγοντας διάλογο με το περιεχόμενο του.
Η αφετηρια
Η αρχική συλλογή του αρχείου δομήθηκε με αναφορά στο θεματικό τρίπτυχο του προγράμματος «Αδριάνειο Υδραγωγείο–Χαλάνδρι–Νερό». Περιλαμβάνει υλικό για την ιστορία του Αδριάνειου υδραγωγείου, ως υδάτινου και πολιτιστικού πόρου, και για τη σχέση των Χαλανδραίων με το (σχεδόν) αόρατο αυτό μνημείο και, ευρύτερα, με όψεις του υδάτινου στοιχείου στην περιοχή τους στο παρελθόν και το παρόν.
